In mijn werk als psychodiagnosticus blijf ik zoeken naar manieren om onderzoeksverslagen efficiënter en begrijpelijker te schrijven. Steeds vaker maak ik gebruik daarbij ook gebruik van ChatGPT. Bij het uitwerken van psychodiagnostiek is het soms verrassend handig, maar er zijn ook duidelijke valkuilen. Ik ben geen AI-expert, maar wel een nieuwsgierige gebruiker. In dit artikel deel ik mijn ervaringen: voordelen, aandachtspunten en risico’s.
Eerlijk gezegd was ik in eerste instantie sceptisch. Ik dacht: “Jaja, het zal wel, ik geloof niet dat ChatGPT iets kan toevoegen in mijn werk.” Maar mijn nieuwsgierigheid won en ik ben aan de slag gegaan met ChatGPT. Soms met succes, soms ook niet.
Nog even dit: geheel in de stijl van dit artikel heb ik ChatGPT gevraagd een afbeelding te maken. ⬆️ Oordeel zelf!
ChatGPT gebruiken in psychodiagnostiek: praktische tips voor psychologen
Ik gebruik ChatGPT voor mijn onderzoeksverslagen op twee manieren:
– als handige schrijfpartner
– als snelle uitwerker van diagnostisch materiaal
1. ChatGPT als handige schrijfpartner
Herschrijven op B1-niveau
Je kunt ChatGPT de opdracht geven om een tekst eenvoudiger en toegankelijker te maken, bijvoorbeeld door het naar taalniveau B1 te herschrijven. Als je nu denkt “B1 niveau, wat is dat? In dit artikel vertel ik je er meer over.
Zo doe ik dat stap voor stap:
Ik kopieer een gedeelte uit mijn rapport en plak dat in ChatGPT. Je kunt trouwens in ChatGPT ook hele documenten uploaden, maar dat doe ik niet vanwege de privacy. Check dus altijd goed welk stuk tekst je erin zet.
Ik geef een duidelijke opdracht (ook wel prompt genoemd).
Prompt: Je bent psycholoog. Je wil dat jouw cliënt zonder psychologische achtergrond goed begrijpt wat jij bedoelt. Pas de tekst aan B1-niveau en leg vaktaal zoveel mogelijk uit.
Binnen enkele seconden ontvang je een beter leesbare versie. Dit bespaart tijd én zorgt dat de tekst aansluit bij je cliënt. Superhandig.
Dit kun je met heel veel dingen doen. Denk aan uitleg over persoonlijkheidsproblematiek, ontwikkelingsstoornissen, angsten, LVB.
Prompt: Je bent psycholoog. Je wil dat jouw cliënt zonder psychologische achtergrond goed begrijpt wat een vermijdende persoonlijkheidsstoornis inhoudt. Pas de tekst aan op B1 niveau en leg vaktaal zoveel mogelijk uit. Schrijf bondig en empathisch, met actieve zinnen. Voeg aan het einde een erkenningszin toe (normaliserend).
Hoe specifieker jij de informatie geeft in de prompt, hoe beter op maat de tekst eruit komt rollen.
Dus als je weet dat bij jouw cliënt met name de prikkelverwerking een grote rol speelt, geef dit in een prompt door: Jij bent psycholoog. Je wil dat jouw cliënt zonder psychologische achtergrond goed begrijpt wat een autisme spectrumstoornis inhoudt. Leg daarbij de nadruk voor de cliënt op de prikkelverwerking. Pas de tekst aan op B1-niveau en leg vaktaal zoveel mogelijk uit. Geef uitleg voor je cliënt.
💡 Sla goede prompts op, dan hoef je ze niet steeds opnieuw te bedenken.
2. ChatGPT als snelle uitwerker van diagnostisch materiaal
ChatGPT helpt mij ook bij het uitwerken van diagnostische interviews of projectieve testen. Het kan antwoorden structureren en samenvatten. En ja, soms werkt het echt verrassend goed!
ChatGPT en projectief materiaal
Werkwijze:
1. Check of ChatGPT de test en scoringsmethode kent.
Prompt: Je bent psycholoog. Vertel wat je weet over de TAT.
2. Vraag vervolgens naar de scoringsmethode.
Prompt: Je bent psycholoog. Beschrijf het scoringsmodel van Westen bij de TAT.
3. Voer (geanonimiseerde) antwoorden van de cliënt in.
Prompt: Scoor de verhalen volgens het model van Westen. Onderbouw per verhaal en sluit af met een samenvatting en conclusie.
ChatGPT levert daarna een structuur met scores, interpretaties en een samenvatting. Dat scheelt in tijd en werk.
ChatGPT en diagnostische interviews
Ook interviews zoals de DSM-5 ASS, DIVA, NIDA of het STIP-interview kun je invoeren.
Werkwijze:
1. Check of ChatGPT het interview kent.
Prompt: Je bent psycholoog. Vertel wat je weet over het STIP-interview
2. Vraag naar de scoringsmethode.
Prompt: Je bent psycholoog. Leg de scoringsmethode van het STIP-interview uit.
3. Voer de geanonimiseerde antwoorden in.
Prompt: Scoor de antwoorden volgens de scoringsmethode. Onderbouw per facet en sluit af met een samenvatting en conclusie.
Er komt dan snel een verslag uitrollen!
Maar…dit vraagt veel voorwerk. Je moet eerst alle herleidbare informatie zorgvuldig anonimiseren of verwijderen. Dat kost best veel tijd. Veel meer dan bij de verhaaltjes van de TAT of uitleg over een DSM5-classificatie. Bij de interviews vragen we gericht door naar praktische voorbeelden uit het dagelijks leven, dit maakt dat het meer specifiekere en dus privacygevoelige informatie is.
Soms vraag ik me af wat meer tijd kost:
– ChatGPT instrueren en anonimiseren, of
– het interview zelf scoren, interpreteren en uitwerken?
Waar ik tegenaan loop bij het gebruik van ChatGPT in psychodiagnostiek
Er zijn voor mij drie belangrijke dingen die niet altijd lekker gaan met ChatGPT:
1. ChatGPT maakt fouten
2. Geen persoonlijke touch
3. Privacy en AI
1. ChatGPT maakt fouten
Mijn eerste reactie was vaak: “Wow, dat ziet er goed uit!” Maar na vaker gebruik van ChatGPT zie ik toch tegenvallers of fouten.
Bijvoorbeeld: bij het herschrijven op B1-niveau blijven er soms moeilijke woorden staan. Daardoor is een verslag soms nog steeds moeilijk te begrijpen. Ook kunnen er:
– belangrijke details verdwijnen, of
– details verkeerd aan elkaar gekoppeld worden.
💡Gebruik de prompt: Zet onderaan de details die je hebt weggelaten. Zo heb je een extra checkmoment.
Bij het scoren van projectieve testen of diagnostische interviews merk ik dat ChatGPT vaak nuances mist. Soms klopt het scoresysteem niet of zijn de toegekende scores onjuist. Jij kent de context beter: je weet hoe belangrijk een antwoord werkelijk is en in hoeverre het meeweegt.
➡️ Daarom is het heel belangrijk dat je altijd kritisch blijft meelezen, meedenken en waar nodig zelf bijstuurt.
2. Geen persoonlijke touch
Jij kent je cliënt. Jij weet wat hij of zij nodig heeft. Sommige mensen willen direct en duidelijk de kern horen. Anderen hebben juist behoefte aan een rustige opbouw of gedetailleerde uitleg.
ChatGPT voelt dat niet aan.
💡Je kunt dit wel voor een deel meegeven in je prompt: Start met uitleg over de classificatie en beschrijf daarna waarop je dit hebt gebaseerd. Maar het mist de menselijke nuance, empathie en het vermogen om taal af te stemmen op de beleving van je cliënt. Het blijft dus belangrijk dat jij de tekst bewerkt zodat deze bij je cliënt past. Alleen jij kunt ervoor zorgen dat het diagnostische verslag echt past bij de persoon tegenover je. Daar zit een belangrijke waarde van jouw rol als psycholoog.
3. Privacy en AI
Rapporten zijn heel privé en vooral bedoeld voor de cliënt. Het internet is grenzeloos en kent weinig privacy. Daarom is het niet veilig om zomaar stukken uit je verslag in ChatGPT te plakken. Zelfs niet als je denkt dat het anoniem is.
Zelfs ogenschijnlijk onschuldige details zoals:
Werkt bij de Albert Heijn op de versafdeling
Is voorzitter van de lokale tafeltennisvereniging
…kunnen iemand tóch identificeerbaar maken.
➡️ Als je wél iets wil invoeren, moet je dus zorgvuldig alle privacygevoelige informatie verwijderen. Dat kost veel tijd.
ChatGPT is geen veilige omgeving voor vertrouwelijke cliëntgegevens.”
Mijn conclusie: ChatGPT is een fijn hulpmiddel, maar geen wondermiddel
Het gebruik van ChatGPT kent kansen én grenzen in de psychologie.
ChatGPT werkt snel en helpt bij het herschrijven en structureren van teksten. Het geeft ook goede alternatieven om vaktaal eenvoudiger uit te leggen.
Ik gebruik het zelf bijvoorbeeld bij:
– het scoren en uitwerken van de TAT,
– het schrijven van korte en duidelijke samenvattingen,
– het controleren van mijn eigen teksten.
Bij diagnostische interviews twijfel ik nog. Het anonimiseren kost veel tijd en soms mist ChatGPT nuances. Toch kan het ook nuttig zijn: het bevestigt soms mijn scores en helpt om ze kort en duidelijk op te schrijven.
Goede prompts geven is belangrijk. Dat lukt zelden in één keer, ook bij mij niet, dus ik blijf experimenteren en aanscherpen.
Oproep: deel je beste prompts
Werk jij als psycholoog ook met ChatGPT in psychodiagnostiek of rapportage?
Dan weet je hoe belangrijk goede prompts zijn en hoe lastig het kan zijn om ze scherp te formuleren.
👉 Daarom wil ik goede prompts verzamelen en gaan delen, zodat we er als vakgenoten allemaal van kunnen profiteren.
Heb jij sterke prompts die goed werken?
➡️ Heel fijn als je ze met mij wil delen!
Praktische tips voor psychologen die ChatGPT gebruiken
✅ Gebruik ChatGPT als hulpmiddel, niet als vervanger: jouw expertise en kritische blik blijven altijd leidend
✅ Houd zelf de regie en lees kritisch na: ChatGPT kan fouten of verkeerde verbanden leggen
✅ Bescherm de privacy van cliënten: voer nooit vertrouwelijke gegevens of herleidbare details in
✅ Maak je prompts concreet en specifiek: hoe duidelijker je opdracht, hoe beter het resultaat
✅ Blijf vertrouwen op je eigen professionele ervaring: empathie, nuance en inhoudelijke deskundigheid komen van jou, niet van ChatGPT
Wil je meer hulp bij het schrijven van je psychodiagnostische rapporten? Check dan de training Psychodiagnostiek in begrijpelijke taal
Met alleen AI kom je er nie!”
